sygnał lub rozkaz wzywający do szybkiego stawienia się w wyznaczonym miejscu; może być przeciwpożarowy, mundurowy, ewakuacyjny etc.

oficjalne rozpoczęcie (apel poranny) i zakończenie (apel wieczorny) dnia obozowego; czasami, w szczególnych przypadkach, odbywany jest także w innych porach dnia (np. apel zgrupowania, czyli sąsiadujących ze sobą obozów, z udziałem komendanta bazy; apel z okazji odwiedzin władz hufca itp.). Osobą prowadzącą apel jest zazwyczaj oboźny, a uczestniczą w nim wszyscy harcerze obecni na obozie (ewentualnie z wyjątkiem wartownika), wraz z kadrą. Zastępy ustawiają się na placu apelowym, którego centralne miejsce zajmuje maszt z flagą. Apel ma charakter uroczysty, harcerze są w mundurach (lub – w przypadku trudnych warunków atmosferycznych – w przyjętym w drużynie stroju polowym). Przebiega według stałego porządku, utrwalonego w danym środowisku.

kąt zawarty między północną częścią południka odniesienia, a danym kierunkiem poziomym. Wartość azymutu liczy się zgodnie z ruchem wskazówek zegara i wyraża w mierze kątowej, najczęściej w stopniach.

miękkie, płaskie, okrągłe nakrycie głowy bez daszka czy otoku, wykonywane z filcu, moheru, aksamitu lub dzianiny.

żartobliwe określenie harcerza, który jest pierwszy raz na obozie.

zbiórka harcerska lub zuchowa poza miejscem zamieszkania z nocowaniem w warunkach polowych. Najatrakcyjniejsze biwaki połączone są z wędrówką (rajdem) i noclegiem pod namiotami.

jednostka organizacyjna ZHP, która obejmuje hufce na terenie jednego województwa (wyjątek: Chorągiew Stołeczna ZHP, oraz pojedyncze przypadki niewielkich zmian terytorialnych).

tradycyjne pozdrowienie zuchów.

tradycyjne pozdrowienie harcerskie.

ostatnie dni obozu harcerskiego, poświęcone na rozbieranie zbudowanych konstrukcji i demontaż sprzętu obozowego.

zwyczajowe określenie harcerza czy instruktora, stosowane przy zwracaniu się do siebie (np. druhu Piotrze) lub mówieniu o innym harcerzu lub instruktorze (np. druhna Ewa…)

podstawowa jednostka organizacyjna w ZHP, składa się z kilku zastępów, liczy średnio 15-25 harcerzy. Na czele drużyny stoi drużynowy. Drużynę, w skład której wchodzą zuchy, nazywamy gromadą zuchową.

instruktor harcerski kierujący drużyną lub gromadą, który ma wiedzę i umiejętności potrzebne do wychowania oraz opieki nad dziećmi i młodzieżą.

potoczne określenie namiotu o podstawie 4×5 m i wysokości 2m, zasadniczo przeznaczonego dla 10 osób, powszechnie używanego na obozach harcerskich, choć zwykle śpi w nim na obozie 5 – 7 osób.

nóż harcerski, tradycyjny i praktyczny element wyposażenia harcerza, używany do prac polowych, noszony przy pasku od spodni. Istnieje oczywiście mnóstwo rodzajów noży; te stworzone z myślą o harcerzach mają zwykle nabitą lub nadrukowaną na pochwie lilijkę.

rodzaj miękkiej, sukiennej czapki bez daszka, o podłużnym kształcie.

krótka historia oparta na faktach lub fikcyjna, zawierająca morał lub drugie znaczenie, opowiadana podczas zbiórek i ognisk harcerskich.

zarząd ZHP; liczy 7 osób, działa pod kierunkiem Naczelnika ZHP. Potoczne: określenie siedziby władz naczelnych ZHP w Warszawie przy ul. Konopnickiej 6.

podstawowa jednostka organizacyjna w ZHP skupiająca zuchy (dzieci w wieku 6 – 10 lat).

określenie stopnia zucha. W ZHP są trzy gwiazdki: zuch ochoczy, sprawny i gospodarny. Ich nazwy charakteryzują poziom, jaki musi osiągnąć zuch, aby zdobyć kolejną gwiazdkę. Zdobywa się je po kolei, realizując zadania ustalone z drużynowym. Na znak zdobycia gwiazdki odnawia się Obietnicę Zucha, a na mundurze pod znaczkiem zucha, na pasku w barwach gromady, nosi się białą gwiazdkę.

członkowie ZHP w wieku 10-13 lat.

członkowie ZHP w wieku 13-16 lat.

najwyższy (trzeci) stopień instruktorski, oznaczany na mundurze czerwoną podkładką pod krzyżem harcerskim oraz czerwoną lilijką na lewym ramieniu.

pomieszczenie, w którym odbywają się zbiórki harcerskie.

jednostka organizacyjna ZHP obejmująca gromady zuchowe, drużyny i szczepy działające najczęściej na terenie jednej miejscowości, dzielnicy miasta lub gminy. Na czele hufca stoi komendant hufca.

czyli Impreza na Orientację, zawody w trakcie, których uczestnicy muszą z pomocą mapy i kompasu odnaleźć w jak najszybszym czasie punkty w terenie, a następnie wrócić na miejsce startu.

członek ZHP w wieku min. 16 lat, który ma wiedzę i umiejętności potrzebne do wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą. Instruktorem ZHP zostaje się po zrealizowaniu próby instruktorskiej i złożeniu Zobowiązania Instruktorskiego.

zwyczaj harcerski stosowany w harcerskim kręgu, polega on na uściśnięciu dłoni stojącej w kręgu obok osoby, aż „iskra” zatoczy koło; przekazywanie odbywa się w ciszy, czasami w momencie uściśnięcia dłoni wypowiada się harcerskie pozdrowienie „Czuwaj”.

spotkanie skautów (harcerzy) z całego świata w jednym miejscu, odbywa się co 4 lata i uczestniczy w nim ok. 40 tys. osób.

składane łóżko polowe, wykorzystywane na obozach harcerskich i koloniach zuchowych.

odpowiednik obozu, ale jego uczestnikami są zuchy.

zespół instruktorów ZHP, kierujący pracą hufca, któremu przewodzi komendant hufca.

szef jednostki organizacyjnej ZHP; szczepu, hufca, chorągwi, lub osoba kierująca obozem harcerskim (komendant obozu) bądź kolonią zuchową (komendant kolonii).

zespół doświadczonych instruktorów, którzy zajmują się zatwierdzaniem programów prób na stopnie instruktorskie, monitorowaniem przebiegu prób oraz ich oceną po zrealizowaniu wszystkich przewidzianych w próbie zadań.

dekoracyjny wyrób ludowy, w postaci wąskiego paska (od kilku do kilkunastu centymetrów), barwnie tkany przy użyciu bardka lub wykonywany techniką tkania tabliczkowego. Noszą ją instruktorzy należący do kręgu instruktorskiego.

(np. przyjaźni) obrzęd kończący harcerskie spotkanie, któremu towarzyszy obrzędowa pieśń.

obrzędowa część zbiórki zuchów, podczas której wszyscy – zuchy i kadra gromady zuchowej – decydują o najważniejszych sprawach gromady, jak np. przyznanie sprawności, nagradzanie zuchów

kuchnia przystosowana do łatwego przewozu. Najczęściej występuje w postaci przyczepki jednoosiowej z 4-5 kotłami, ogrzewanymi drewnem lub węglem.

grupa wykonująca podstawowe prace logistyczne na kilka dni przed rozpoczęciem obozu harcerskiego.

harcerz lub instruktor zajmujący się sprawami gospodarczymi, sprzętowymi w danej jednostce harcerskiej lub na obozie.

tradycyjny przedmiot wykorzystywany w skautingu, drewniana laska zwykle o długości ok. 160 cm, mająca wiele różnych zastosowań.

tradycyjny symbol harcerski w kształcie lilii, noszony m.in. na nakryciu głowy.

bidon, butelka na napój, może być wykonana ze sztucznego tworzywa lub z metalu.

metalowe naczynie polowe, służące jako talerz, miska, patelnia lub kociołek, wykonana z metalu lub specjalnego tworzywa.

to grupa wiekowa, która posiada specjalnie przygotowane, dla swoich aktualnych potrzeb, formy pracy, które będą rozwijać młodego człowieka.

ruch w ZHP pracujący z dziećmi niepełnosprawnymi fizycznie lub umysłowo.

składany komplet sztućców, zawierający często dodatkowo otwieracz do konserw, otwieracz do butelek, ewentualnie korkociąg. Może mieć formę zestawu osobnych części lub posiadać konstrukcję taką jak scyzoryk.

1. Potoczne określenie namiotu o wysokości ponad 2 m, półkolistego, z okrągłymi oknami, używanego na obozach harcerskich.
2. Skrót od Nieprzetarty Szlak

najważniejszy zuchowy uroczysty obrzęd, podczas którego zuch wypowiada słowa Obietnicy i otrzymuje znaczek zucha.

osoba pilnująca porządku i dyscypliny na obozie, biwaku harcerskim.

kilkutygodniowy wyjazd wakacyjny harcerzy, który jest podsumowaniem rocznej pracy drużyny.

przyjęta na określony czas (np. na okres obozu harcerskiego) konwencja zabawy, pomagająca
w realizacji założonych celów wychowawczych.

peleryna przeciwdeszczowa.

potoczne określenie pielęgniarki na obozie harcerskim.

pierwsze dni obozu harcerskiego przeznaczone na wykonanie wyposażenia obozowego.

czyli Podstawowa Jednostka Organizacyjna, to gromada zuchowa lub drużyna harcerska.

rodzaj zabawy ruchowej, w której uczestnicy śpiewają piosenkę, jednocześnie pokazując rękami określone gesty i symbole, za każdym kolejnym powtórzeniem, śpiewa się coraz szybciej, wykonując też szybsze ruchy.

drugi stopień instruktorski, oznaczany na mundurze zieloną podkładką pod krzyżem harcerskim oraz zieloną lilijką na lewym ramieniu.

kwadratowy kawałek filcu, który umieszcza się pod krzyżem harcerskim, w kolorze odpowiednim do posiadanego stopnia instruktorskiego.

autonomiczna terytorialnie i programowo jednostka wchodząca w skład obozu harcerskiego.

zbiór najważniejszych zasad obowiązujących wszystkich członków ZHP; liczy dziesięć punktów.

zbiór najważniejszych zasad obowiązujących wszystkie zuchy; liczy sześć punktów.

wyszywany lub haftowany kawałek materiału, który przytwierdza się do drzewca, służy on do celów reprezentacyjnych.

pierwszy stopień instruktorski, oznaczany na mundurze granatową podkładką pod krzyżem harcerskim oraz granatową lilijką na lewym ramieniu.

starszy harcerz lub instruktor ZHP pomagający drużynowemu w prowadzeniu gromady zuchowej lub drużyny harcerskiej.

najważniejszy dla harcerza uroczysty obrzęd, podczas którego harcerz wypowiada słowa Przyrzeczenia harcerskiego i otrzymuje krzyż harcerski.

grono składające się zwykle z kadry drużyny (zastępowi, przyboczni, drużynowy i inni funkcyjni), które podejmuje najważniejsze decyzje o działalności drużyny.

jedno lub kilkudniowa wycieczka harcerska polegająca na wędrówce połączonej ze zwiedzaniem i wykonywaniem różnych zadań.

rodzaj nakrycia głowy z kwadratowym denkiem.

pisemny dokument, wydawany przez drużynowego lub komendanta danej jednostki, odczytywany na zbiórce/apelu. Zawiera zapis podjętych przez drużynowego/komendanta (w konsultacji z kadrą) decyzji.

metalowy lub drewniany element konstrukcji kanadyjki; część służąca do naciągnięcia poszycia z dwóch stron łóżka.

krótka, często możliwa do złożenia, mała łopatka o prostokątnej lub zakończonej w szpic głowni z zaostrzonymi krawędziami roboczymi i drewnianej lub metalowej rękojeści.

kwota pieniężna wpłacana do wspólnej kasy ZHP, służąca pokryciu podstawowych potrzeb organizacji. Składka ma w harcerstwie znaczenie nie tylko ekonomiczne, ale także wychowawcze (uczenie systematyczności, oszczędności). Składki w ZHP płacą wszyscy z wyjątkiem członków Nieprzetartego Szlaku. Obowiązek płacenia składek wynika wprost z ustawy o stowarzyszeniach.

sklep z harcerskim umundurowaniem, akcesoriami i publikacjami harcerskimi oraz sprzętem turystyczno-obozowym.

rodzaj sztućca, który z jednej strony zakończony jest łyżką, a z drugiej widelcem.

zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność, którą zdobywa harcerz. Zdobyte sprawności oznacza się kolorowymi okrągłymi emblematami na prawym rękawie munduru.

zdobyta przez zucha i udowodniona działaniem umiejętność, wiedza, którą zdobył zuch. Sprawności zuchy zdobywają indywidualnie oraz całą gromadą. Zdobyte sprawności zuchowe oznacza się kolorowymi trójkątnymi emblematami na prawym rękawie munduru zucha.

zespół stałych zabudowań gospodarczych, które w okresie letnim stają się zapleczem organizacyjnym miejsc gdzie organizuje się obóz albo kolonie.

najważniejszy dokument wewnętrzny ZHP, określający zasady funkcjonowania organizacji

określenie poziomu wiedzy, umiejętności i wyrobienia harcerskiego harcerzy. Stopnie zdobywa się realizując zadania określone w programie próby na stopień, dostosowane indywidualnie do potrzeb i wieku harcerza. Stopnie oznacza się na naramiennikach munduru oraz na krzyżu harcerskim.

określenie poziomu wiedzy, dojrzałości społecznej i umiejętności wychowawczych instruktora harcerskiego; w ZHP istnieją trzy stopnie instruktorskie (przewodnik, podharcmistrz, harcmistrz).

funkcja honorowa pełniona przez harcerza podczas ogniska harcerskiego; jego zadaniem jest utrzymywanie ognia, a po jego zakończeniu jego ugaszenie i zatarcie po nim śladów.

kilka współpracujących ze sobą gromad i drużyn harcerskich, jego celem jest ciąg wychowawczy, na czele szczepu stoi komendant szczepu.

grupa kilku zuchów, wykonująca razem zadania podczas zbiórki zuchowej.

odcinek sztywnego metalu, zakończony z jednej strony haczykiem, służby do napięcia odciągów namiotu.

metalowy klin zakończony haczykiem wbijany w ziemię w celu naciągnięcia linek utrzymujących konstrukcję namiotu.

odpowiednik ogniska; jest organizowane w budynku przy świecach.

służba pełniona zwykle na obozie przez harcerzy, której celem jest pilnowanie terenu obozu.

straż honorowa pełniona podczas oficjalnych uroczystości.

członkowie ZHP w wieku 16-21 lat.

harcerka lub harcerz działający w drużynie o specjalności wodnej.

poranna rozgrzewka – seria ćwiczeń, w której biorą udział uczestnicy kolonii/obozu tuż po pobudce, przed śniadaniem i apelem.

kilkuosobowa grupa harcerzy, której przewodzi zastępowy. Praca w małych grupach przynosi lepsze efekty wychowawcze, ponieważ łatwiej jest dotrzeć do każdego harcerza, dostrzec jego wartość, pomóc mu pokonać słabości, poznać go.

harcerze mający większe doświadczenie lub wyrobienie harcerskie, cieszący się zaufaniem, stoi na czele kilkuosobowej grupy harcerzy, dzięki czemu zdobywa umiejętności liderskie.

cykliczne, tematyczne spotkanie określonej grupy członków ZHP.

odpowiednik kolonii/obozu; organizowane podczas ferii zimowych.

najważniejszy  dla przyszłego instruktora uroczysty obrzęd, do którego może przystąpić po odbyciu próby przewodnikowskiej, podczas którego składa zobowiązanie, że:
• odpowiedzialnie będzie wychowywał przyszłe pokolenia harcerzy,
• będzie strzegł dobrego imienia harcerstwa,
• będzie przestrzegał statutu ZHP,
• będzie pracować nad sobą,
• będzie pogłębiać swoją wiedzę i umiejętności,
• wychowa swojego następce,
• powierzonej mu służby nie opuści samowolnie.
Po zobowiązaniu instruktor otrzymuję granatową podkładkę pod krzyż harcerski oraz uzyskuje tytuł „przewodnika”. Od tego momentu może również pełnoprawnie pełnić funkcję drużynowego.

drużynowy gromady zuchowej.

pomieszczenie, w którym odbywają się zbiórki gromady zuchowej. Zwykle jest to samo pomieszczenie co odbywają się zbiórki harcerskie.

członkowie ZHP w wieku 6-10 lat.